فراتحلیل برخی عوامل مؤثر بر تولید گندم در ایران

فراتحلیل[1] علم تحلیل آماری، مجموعه‌ای بزرگ از نتایج آماری مربوط به مطالعات مختلف به‌منظور یکپارچه‏سازی یافته‌های آن است. در این مطالعه اثر برخی عملیات زراعی شامل خاک‌ورزی، سطوح کود نیتروژن، تنش شوری، هیدروپرایمینگ، اسموپرایمینگ، هورموپرایمینگ و پرایمینگ فیزیکی بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت گندم به‌روش فراتحلیل با رویکرد هدگز[2] آزمون شد. به این منظور در تحقیقاتی که در آن‌ها تیمار‌های مختلف در مقابل شاهد مقایسه شدند، پس از وزن‏دهی مقادیر صفات در هر تیمار، اندازة آثار، نسبت واکنش و حدود اطمینان آن تخمین زده شد. نتایج فراتحلیل نشان داد که استفاده از کود نیتروژن در مقادیر 50-250 کیلوگرم در هکتار در کشت گندم باعث افزایش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در سطح 125-150 کیلوگرم در هکتار و بالاترین شاخص برداشت نیز در سطح 230-250 کیلوگرم در هکتار مشاهد شد. خاک‏ورزی ثانویه نیز نسبت به خاک‏ورزی رایج در هر دو اراضی دیم و آبی باعث افت عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد که این کاهش در اراضی دیم مشهودتر بود. کمترین (15/21 درصد) و بیشترین (41/76 درصدی) افت تولید گندم (عملکرد دانه) نیز در شوری4-6 و 12-16 دسی‏زیمنس بر متر در ثانیه حاصل شد. همچنین، نتایج نشان داد که هیدروپرایمینگ، اسموپرایمینگ و هورموپرایمینگ باعث افزایش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به‌‌ترتیب به میزان 16، 23، 19 و 30، 24، 25 و 50، 59 و 1درصدی شده است. ضمن اینکه پرایمینگ فیزیکی تأثیر قابل ملاحظه‏ای (غیرمعنادار) بر صفات مورد مطالعه نداشت و فقط به افزایش عملکرد دانه در حدود 3 درصد انجامید. نتایج به‏طورکلی بر مصرف 125-150 کیلوگرم در هکتار کود ازته، دقت بیشتر در نتایج جایگزینی ادوات خاک‌ورزی ثانویه با ادوات خاک‌ورزی رایج در اراضی دیم، توصیه به کشت در خاک‌ها یا آبیاری با آب‌های کمتر از 4 دسی زیمنس بر متر بر ثانیه و آثار مثبت هورمو، هیدرو و اسموپرایمینگ بر تولید گندم، ضمن بیان توانایی فراتحلیل در شناسایی و نهایی کردن آثار مثبت یا منفی عوامل مهم و مؤثر بر تولید تأکید دارد. [1]. Meta-analysis [2]. Hedges